وبلاگ

آیر معتقد است که گزاره های اخلاقی تنها بیان احساسات و عواطف شخص گوینده است.از این رو اندیشه‌های وی را تحت عنوان احساس گرایی آورده اند.طبق این نظریه ، بیان گزاره های اخلاقی صرفا بیان احساسات فوری و آنی گوینده است و حاکی عواطف و احساسات درونی وی است.در واقع احساس گرایان معتقدند زبان اخلاقی تنها یک زبان ابزاری است.آیر در این رابطه می‌گوید :(( وجود یک نماد اخلاقی در یک گزاره، چیزی را به محتوای حقیقی آن نمی افزاید. بر این اساس، اگر به کسی گفته شود: ((به خاطر دزدی آن پول، عمل خطایی انجام دادی)) چیزی بیش از این گفته نشده که (( شما آن پول را دزدیده ای))؛ و با آوردن این عبارت که عمل تو خطا بود، مطلبی به آن گزاره اضافه نشده است))( حسینی ،۱۳۸۸)

می توان گفت همان‌ طور که امر گرایی اعتبار گزاره های اخلاقی را وابسته به دستورات افراد می‌داند ، احساس گرایی نیز گزاره های اخلاقی را وابسته به احساسات افراد می‌داند که در شرایط مختلف ، متفاوت است و از آنجایی که احساسات افراد در شرایط مختلف ، متفاوت است ، طبعا گزاره های اخلاقی نیز متفاوت بوده و از این رو نسبی هستند.در واقع ملاک و معیار یکسانی برای ارزشیابی و بررسی گزاره های اخلاقی وجود ندارد و این احکام تنها برای کسانی معتبر است که دارای آن احساس خاص باشند.طبیعی است که در چنین دیدگاهی ، خوب و بد معنای واحدی ندارد چرا که برای مثال امری که برای یک نفر بد است ممکن است برای دیگری خوب باشد و البته این خوب و بد بودن فعل اخلاقی نیز ، وابسته به احساس افراد است. از این رو مشخص می شود که مبنای احساس گرایی همان اصول پوزیتیویسم است که قایل ‌به این موضوع بود که گزاره های اخلاقی فاقد معنا هستند و طبق نظر احساس گرایی تنها ناظر بر بیان احساس تنفر و یا ‌خوش‌آمد افراد گوینده است.

البته فیلسوف دیگری به نام استیونسن^[۳۲] به کاربردهای زبان در امور اخلاقی اشاره کرده و سعی در توجیه احساس گرایی داشته است.به زعم وی ، زبان دارای دو کاربرد است : یا برای انتقال اطلاعات و گزارش یک امر می‌باشد و یا برای گزارش یک نگرش شخصی.برای مثال اینکه گفته شود ((فلانی شاعر است )) گزاره ای است که قابل اثبات و یا تکذیب است.اما اینکه گفته شود (( فلانی مرد خوبی بود )) تنها بیان احساس گوینده است.نتیجه ای که گرفته می شود آن است که استیونسن همانند آیر معتقد است زبان اخلاق زبان بیان امور واقع نیست.در انتها باید اشاره کرد در برخی دسته بندی ها ، نظریه ی احساس گرایی را جزء نظریات غیر شناخت گرایانه در حیطه ی فرا اخلاق طبقه بندی کرده‌اند.

با توجه به مطالب فوق ، می توان گفت اساسا در دیدگاه پوزیتویستی ، نمی توان از نظام اخلاقی مطلق صحبت کرد.چرا که همانطورکه گفته شد ، پوزیتیویست های منطقی قایل به وجود دو سنخ از گزاره ها بودند : گزاره های تحلیلی و گزاره های تحقیق پذیر یا ترکیبی.گزاره های تحلیلی گزاره هایی هستند که صدق آن ها از خود آن ها بر می خیزد و گزاره های تجربی گزاره هایی هستند که صدق و کذب آن ها تنها از طریق تجربی قابل اثبات است.گزاره هایی که خارج از این دو گزاره باشند فاقد معنا بوده و مهمل هستند.با توجه به نفی متافیزیک از طرف پوزیتیویست ها ‌به این دلیل که آن ها فاقد تحقیق پذیری تجربی هستند ، کلیه ی اصول اخلاقی نیز به همین دلیل ، مهمل انگاشته شد. چرا که طبق نظر آن ها گزاره های اخلاقی ، نه ترکیبی هستند و نه تحلیلی و در این رویکرد می توان آن ها را جزء گزاره هایی که متضمن امر و دستور هستند و همچنین گزارهایی که حاکی از احساسات فرد گوینده هستند دسته بندی کرد.از این رو صحبت از گزاره ی اخلاقی و نظام های اخلاقی مطلق در دیدگاه پوزیتیویسم بی معنا است.

۴-۱-۲ دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه طبیعت گرا چیست؟

در خصوص طبیعت گرایی ، ابتدا باید این نکته را یادآور شد که طبیعت گرایی ، دارای گستره و دامنه ی وسیعی است تا بدانجا که ادبیات ، فیزیک و حتی جامعه شناسی را نیز شامل می شود.در این خصوص دسته بندی های مختلفی هم صورت گرفته که از جمله می توان به طبیعت گرایی تجربی ، طبیعت گرایی فلسفی ، طبیعت گرایی الاهیاتی و… اشاره کرد.در این باره باید اشاره شود که هر کدام از انواع طبیعت گرایی ، نمایندگان مختلفی داشته اند و به همین لحاظ در خصوص اخلاق ، نظرات مختلفی ابراز شده است.

طبیعت گرایی در هنر شامل طبیعت گرایی در تئاتر ، سینما ، نقاشی ، معماری و… است.

طبیعت گرایی ای که در فلسفه و علم مطرح می شود ، واجد دامنه ی وسیعی از رویکردهای مختلف است از جمله ی آن ها می توان ‌به این موارد اشاره کرد : طبیعت گرایی جامعه شناسانه ، از جمله انواع طبیعت گرایی است که معتقد است قوانین حاکم بر جامعه و علوم اجتماعی ، با قوانینی که بر جهان طبیعت حاکم است ، یکسان است.گروهی از اندیشمندان ، این نوع از طبیعت گرایی را طبیعت گرایی پوزیتیویستی نیز نامیده اند.علت این امر به آنجا مربوط می شود که اثبات گرایان ، به خصوص در زمینه ی جامعه شناسی ، معتقد به همین اصل بودند.اثبات گرایان از ایده ی طبیعت گرایانه که معتقد بود علم ، مطالعه ی واقعیتی است که در مقایسه با خود علم امری خارجی شمرده می شود حمایت کردند.بدین طریق ، آن واقعیت را به پدیده‌های مشاهده پذیر یا طبیعی تقلیل دادند.

طبیعت گرایی هستی شناسانه ، از دیگر انواع طبیعت گرایی است.مطابق با این دیدگاه ، جهان واجد اشیاء و واقعیتی هست که صرفا قابل مطالعه از طریق علوم طبیعی است.

طبیعت گرایی معنوی ، شاید واجد یک نوع تناقض باشد.بدین ترتیب که طبیعت گرایی معتقد است به طور کلی چیزی فراتر از جهان طبیعی وجود ندارد.در این صورت ، هر گونه پرداختن به متافیزیک مردود انگاشته می شود.اما طبیعت گرایی معنوی ، متضمن رویکردی از طبیعت گرایی است که در آن معنویت عاری از هر گونه عوامل فراطبیعی است.در واقع طبیعت گرایی معنوی قایل ‌به این نکته است که یکسری از عوامل و نیروهای برتر (( طبیعی )) بر زندگانی انسان تسلط دارد.بدین سان ، سعی و تلاشش را بر شناخت این نیروهای برتر طبیعی قرار داد.

اما طبیعت گرایی اخلاقی ، شاخه ای از فرا اخلاق است که به خصوص در سده ی اخیر مورد توجه ویژه واقع شده است.همان‌ طور که پیشتر گفته شد ، به طور کلی مساول موجود در فرااخلاق را می توان به ۴ حوزه ی معنا شناختی ، وجود شناختی ، معرفت شناختی و روانشناختی تقسیم بندی کرد.همچنین ‌به این نکته اشاره شد که مسائل معنا شناختی ، به دو گروه توصیفی و غیر توصیفی قابل تقسیم است.نظریات توصیفی یا شناختی ، خود عمدتاً به دو گروه ((طبیعت گرایی)) و (( نا طبیعت گرایی)) قابل تقسیم بندی است.باید یادآور شد که نظریات طبیعت گرایی ، به نظریات (( تعریف گرا )) نیز معروف شده اند.در اینجا ذکر نکته ی دیگری ضروری به نظر می‌رسد و آن هم این نکته است که اگر مباحث مطرح شده در اخلاق را به دو دسته ی بزرگ غیر واقع گرا و واقع گرا تقسیم کنیم ، طبیعت گرایی در زمره ی مشهورترین نظریات واقع گرا قرار می‌گیرد که البته در دوران معاصر ، طبیعت گرایی اخلاقی به سه دسته ی فروکاهش گرایانه ، نافروکاهش گرایانه و طبیعت گرایی نو ارسطویی قابل بخش است.

ریچارد میلر ، واقع گرایی اخلاقی را اینگونه تعریف می‌کند :