وبلاگ

:
تحت پوشش قرار دادن تمامی تکنیک ها و روش های بکار رفته و یا حتی روش هایی که به صورت معمول برای آنالیز و ارزیابی مواد رنگی (که در عین حال شامل اطلاعاتی در زمینه مواد رنگی می باشند) مورد استفاده قرار می گیرند، در سمیناری با این مشخصات عملا غیرممکن است. این جمله زمانی صحت دارد که این مواد رنگی که در انواعی با طیف بسیار وسیع برای نمونه: رنگینه ها یا رنگدانه های خالص، مواد رنگی با فرمول تجاری (که در انواع فیزیکی مختلف و مشتقات و ناخالصی های متفاوتی وجود دارند)، مواد ترکیبی یا همراه با ماده اولیه (پارچه، کاغذ، چرم، کرک) وجود دارند، به صورت محصول پلاستیکی، آرایشی، دارویی یا غذایی باشند، با این حال بر آنالیز مواد رنگی بکار رفته در رنگرزی منسوجات تأکید می شود، که برخی از آنها به صورت بالقوه برای شرح جنبه های خاص یا احتمالی، نمونه های جالبی در نظر گرفته شده اند.
در این سمینار، تمرکز بر تکنیک های مفید عمده ای است که برای آنالیز مواد رنگی مربوط به صنایع رنگرزی منسوجات بکار می روند. تکنیک های اصلی پوشش دهنده، تکنیک های اسپکتروسکپی و تکنیک های کروماتوگرافی می باشند. قابلیت و ارزش این تکنیک ها با مراجعه به کاربردهای مربوط، مشخص می گردد. پیش از تمرکز بر این تکنیک ها، ویژگی مواد رنگی و نیز موضوعات کلی، نظیر نمونه برداری که در روش کلی تحلیلی حائز اهمیت می باشند، مدنظر قرار می گیرند. توجه داشته باشید که در این سمینار، تمرکز بیشتر بر ویژگی شیمیایی، شناسایی و کمیت مواد رنگی (بخصوص از طریق روش های مفید) می باشد تا خصوصیت و اندازه گیری رنگ.

فصل اول:
کلیات آنالیز شیمیایی مواد رنگی
1-1- مواد رنگی
مواد رنگی عبارتی است که برای بیان موادی شیمیایی که رنگی بوده و یا می توانند در شرایط خاص رنگ آمیزی شوند، بکار می رود. این مواد برای دادن خواص رنگی به یک ماده، مورد استفاده قرار می گیرند. رنگینه ها، رنگدانه ها، لاک ها، گرد جوهر و رنگ ها، همگی مواد رنگی محسوب می شوند.
رنگینه (یا رنگزا که بخصوص در ایالات متحده آمریکا برخی اوقات آن را به این نام می نامند) ماده ای است که در طبیعت تقریبا ماده ای آلی می باشد و برای دادن رنگ – با درجه ای ثبات – به ترکیب اولیه ماده رنگ بکار می رود. در برخی مواقع در جریان عملکرد، رنگینه ها تک مولکولی هستند یعنی به صورت مولکول هایی جداگانه وجود دارند. مولکول های رنگینه اغلب حداقل یک گروه حلال آبی نظیر اسید سولفوریک که معمولا از محیطی آبی است، می باشند تا در روند کاربرد طبیعی موثر واقع شوند. تاکنون ناحیه کاری عمده رنگینه ها، رنگرزی منسوجات بوده است.
واژه رنگدانه، از Pigmentum لاتین گرفته شده است که به معنای ماده رنگی می باشد. تعریف جدید رنگدانه عبارت است از: ماده ای که دارای ذرات کوچکی است که در محیط اعمال شده نامحلول بوده و عمدتا به واسطه خواص رنگی اش مورد استفاده قرار می گیرد. رنگدانه ها بر روی سطح ماده ای که بر آن اعمال می شوند، رنگ و تا میزانی قدرت پوشش رنگینه (ثبات) خواهند داد.
زمانی که از آن برای تعریف لاک ها و گرد جوهر که هردو انواع خاصی از رنگدانه آلی می باشند استفاده شود، مشکلی ایجاد می شود و آن متغیر بودن تعریف و درک پذیرفته شده آن در بخش های مختلف جهان است.
در بریتانیا موارد ذیل پذیرفته شده اند:
1- لاک، رنگینه ای آلی است (رنگینه طبیعی، مورد استفاده قرار می گیرد) که بر روی ترکیب اولیه خنثی (معمولا غیرآلی) برای مثال آلومینیوم رسوب می کند تا رنگدانه ای نامحلول تشکیل دهد که مخلوطی از ماده رنگی و ماده اولیه می باشد.
2- گردهای جوهر می توانند رنگینه های آلی آنیونی، عمدتا رنگینه های اسیدی باشند که به صورت نمک های فلزی برای مثال باریم یا کلسیم رسوب می کنند. اگر کاتیون، لیتیم، پتاسیم، سدیم یا آمونیوم باشد، ماده رنگی محلول بوده و بنابراین رنگینه است. اما نمک های تولید شده با فلزاتی نظیر کلسیم، منیزیم، باریم، استرونتیوم و… عمدتا نامحلول هستند. برای این نوع گردجوهر، آنیون، منشأ رنگ می باشد. این روش، روش آسان تولید رنگدانه های نسبتا ساده و مقرون به صرفه ای است که بخصوص در جوهرهای چاپ کاربرد قابل توجهی دارد. به همین ترتیب، رنگینه های کاتیونی (که بخش رنگی مولکول را فراهم می نمایند) می توانند با اسیدکمپلکس غیرآلی (آنیون) برای مثال اسید فسفوتنگستو مولیبدیک رسوب نمایند. این رنگدانه های گردجوهری، رنگ های درخشان بسیار قوی تولید می کنند اما خواص ضعیف ثبات آن ها عامل محدود کننده کاربرد آنها می باشد.
اصلاح لاک در ایالات متحده آمریکا، برای بیان آنچه که در بریتانیا، گردجوهر نامیده می شود، کاربرد گسترده ای دارد. با توجه به اصطلاح شناسی آمریکایی، آنها اغلب از نام گردجوهر برای تمامی رنگدانه های آلی استفاده می کنند و این ابهام بیشتر می شود.