وبلاگ

لیپوزوم ها، ذرات کروی هستند که از لیپدهای سطح فعال یا مولکول های آمفی فیل تشکیل شده و به دلیل ماهیت ساختمانی دوگانه خود قادر به حمل مواد پربی دوست و آبدوست می باشند. لیپوزوم ها به دو دلیل زیر از طرف بخش های مختلف علمی و تحقیقاتی مورد توجه قرار گرفته اند. اول اینکه از این ساختارها می توان در تهیه مدل بسیار عالی از غشاهای سلولی استفاده کرد و دوم اینکه اخیرا از آنها به عنوان حامل های دارویی و منتقل کننده مواد شیمیایی آبدوست و چربی دوست به درون سلول های بافت زنده استفاده می کنند.
اگرچه در ابتدا بهره گیری از لیپوزوم ها و فناوری میکروکپسول کردن به کندی پیش می رفت، اما امروزه در صنایع نساجی دامنه وسیعی از تحقیقات و نوآوری ها بر پایه اصول اولیه این فناوری، همچون هدف یابی (Targeting) رهاسازی آهسته (Slow Release) و محافظت از منسوجات حساس در مقابل مواد شیمیایی انجام شده است.

لیپوزوم ها اولین بار توسط بنگهام (Alec.D.Bangham) در کمبریج مطرح گردیدند. ایشان که برای اولین بار در سال 1961 لایه نازک خشک از فسفولیپیدهای هیدراته در آب را جهت آزمایش های خود به کار برد، پس از گذشت چهار سال به این نتیجه رسید که در غلظت های بالا، فسفولیپیدهای پراکنده در آب به طور خودکار قادرند ذرات کروی میکروسکوپی ایجاد نمایند که در آن آب توسط غشاهای فسفولیپیدی هر لایه محصور شده است. او خاطرنشان کرد که ساختمان مذکور تشابه زیادی به غشاهای زنده داشته، بنابراین مدل خوبی برای مطالعه غشاهای سلولی هستند.
بعد از چند سال این مطالعات توسعه یافت و گروه های زیادی جنبه های مختلف خواص لیپوزوم ها را مورد بررسی قرار دادند که این تحقیقات وسیع تا امروز همچنان ادامه دارد.
الیاف پشم به دلیل کیفیت آنها از قیمت بالایی برخوردارند پس باید برای حفظ خواص ذاتی ارزشمند آنها مراقبت زیادی در طی فرآیند آن به کار برد. مقدار PH حمام رنگرزی بسته به نوع رنگزای مصرفی از PH اسیدی برابر 1/8 تا شرایط خثی (7=PH)  تغییر می کند. در PH پایین، عمده دلیل آسیب به الیاف، شکسته شدن اتصالات و پیوندهای آمیدی در لیف می باشد. در حالی که در 3=PH آسیب الیاف با هیدرولیز پیوندهای دی سولفیدی افزایش می یابد و اگر رنگرزی در محیط قلیایی صورت گیرد، آسیب به الیاف هم به دلیل شکسته شدن اتصالات آمیدی و هم پیوندهای دی سولفیدی می باشد.
معمولاً رنگرزی منسوجات پشمی در آب جوش به مدت یک ساعت یا بیشتر و PHهای متفاوت انجام می گیرد. یکی از خواص ویژه لیف پشم هنگام قرار گرفتن ویژه لیف پشم هنگام قرار گرفتن آن در دمای آب جوش، ایجاد تغییرات ساختاری در لیف می باشد. در طی این فرآیند پیوندهای دی سولفیدی سیستین و تیول تحت واکنش های تبادلی قرار گرفته و الیاف در حالت فشرده ای تثبیت می شوند. این تثبیت دائمی در لیف علاوه بر اینکه فرآیند پذیری لیف را به شدت کاهش می دهد، خواص ریسندگی را نیز دچار مشکل می کند.
پس بنا به دلایل مذکور می بایست میزان آسیب به لیف (Loose fibre dyeing) را در فرایند رنگرزی الیاف به حداقل ممکن رساند، تا مقدار ضایعات در کاردینگ کاهش یابد و از پارگی نخ در ریسندگی جلوگیری شود. از این رو باید زمان رنگرزی در جوش به کمترین مقدار ممکن کاهش یابد و یا رنگرزی در دمایی کمتر از جوش انجام شود. در دو دهه اخیر در بسیاری از تحقیقات انجام گرفته بر روی رنگرزی پشم، به منظور کاهش دمای رنگرزی و در نتیجه کاهش آسیب به لیف در حین رنگرزی، از مواد تعاونی مختلف استفاده شده است. امروزه رنگزاهای اسیدی میلینگ و متال کمپلکس به همراه مواد تعاونی مصنوعی متفاوتی در رنگرزی به کار می روند. این مواد، رمق کشی رنگزا را بهبود می دهد و در نتیجه آن، انتشار و نفوذ سریع تر و بهتر می شود. اما مهمترین مزیت روش رنگرزی در دمای پایین نسبت به رنگرزی های متداول، علاوه بر صرفه جویی در مصرف انرژی، محافظت از الیاف پشمی به جهت پایین بودن دما و یا کاهش زمان رنگرزی در دمای بالا می باشد. پشم رنگرزی شده در دمای پایین حالت طبیعی خود را حفظ کرده و ماندگاری و دوام آن نیز افزایش می یابد. با این هدف، فناوری لیپوزوم ها و میکروکپسول کردن (Microencapsulation) در رنگرزی پشم و مخلوط پشم / پلی استر به کار گرفته شد و نتایج رضایت بخشی نیز در بهبود کیفیت و کاهش دما در رنگرزی پشم (در حدود 20 درجه سانتی گراد)، به دست آمده است.
علاوه بر این به دلیل سازگاری این مواد با محیط زیست و به کار گیری رنگزاهای طبیعی و عدم استفاده از مواد کمکی با ساختار مصنوعی در این روش، مشکلات و عوارض زیست محیطی به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.